Canlılar Nasıl Sınıflandırılır ?
Çevremizde değişik özelliklere sahip pek çok canlı yaşar. Bu canlılar birbirinden farklı özellikler taşırlar. Kedi, köpek, civciv, balık gibi canlılar besleyebiliriz. Ayrıca karınca, sinek gibi hayvanlar da evimizde yaşayabilir. Bunların yanında saksıda yetiştirdiğimiz bitkiler de vardır. Evimizin dışında da pek çok canlı görürüz. Tarlalarda domates, fasulye, buğday gibi bitkileri yetiştiririz. Parklarda kavak, çam, söğüt ağaçlarını görebiliriz. Güvercin, serçe, tavuk, ördek yakın çevremizde görebildiğimiz sevimli hayvanlardır. Su kenarlarında ise kurbağalarla karşılaşabiliriz. Şimdiye kadar karşılaştığımız canlıların isimlerini alt alta yazalım. Meydana gelen listemiz ne kadar uzun oldu değil mi?
Bu listedeki canlıları tek tek inceleyebilir miyiz? Bu incelemeyi yapmak oldukça zordur. Şimdi de bunları benzer özelliklerine göre gruplandıralım. Bunu yaptıktan sonra listemizi tekrar inceleyelim. İşimiz kolaylaştı mı?
Vücudu tüylerle kaplı, kanatları olan, omurgalı, yumurtayla çoğalabilen canlıları "kuş" adıyla incelemek daha kolay değil midir? Görüldüğü gibi canlıları benzer özelliklerine göre sınıflandırmak, onları incelememizi kolaylaştırır. Doğada milyonlarca canlı yaşar. Canlılar yaşadıkları bölgelere göre farklı özellikler gösterirler. Bu canlıları tek tek incelemek zordur. Bu nedenle bilim insanları canlıları belirli gruplar altında sınıflandırmışlardır. Bu sınıflandırma canlıların benzerlikleri ve farklılıkları gözetilerek yapılmıştır. Canlıların dış görünüşleri ve iç yapıları incelenmiştir. Benzer özellikler gösteren canlılar da aynı gruplar altında toplanmıştır. Bundan dolayı herhangi gruptaki bir canlıyı inceleyerek o grup hakkında bilgi edinebiliriz. İnceleme kolaylığı sağlamak amacıyla bilim insanları canlıları; hayvanlar, bitkiler, mantarlar ve mikroskobik canlılar olmak üzere sınıflandırmışlardır.
Bitkileri Sınıflandıralım
Bitkiler yeryüzündeki yaşamın temelini oluştururlar. Bu canlılar soluk alıp vermemiz için gerekli oksijeni üretirler. Bitkiler, insanların ve hayvanların en önemli besin kaynağıdır. Bu canlılar, karalardan denizlere hatta çöllere kadar geniş bir alana yayılmışlardır. Bununla birlikte hepsi farklı özellikler gösterirler. Bu farklılıkları hep birlikte bulalım
Çiçeksiz Bitkilere Örnekler Verelim
Bir başka çiçeksiz bitki de ciğer otudur.
Ciğer otları nemli toprak ve ağaçlar üzerinde yaşayan çiçeksiz bitkilerdendir. Yeşil renkli ve yassıdırlar. Eğrelti otu, atkuyruğu ve kibrit otları kara yosunlarına göre daha gelişmiştir. Bu bitkilerde kök, gövde ve yaprak gibi yapılar bulunur. Nehir ve göl kenarları gibi nemli yerlerde yaşarlar. Evlerinizde yetiştirdiğiniz aşk merdiveni isimli bitki de bir eğrelti otudur
Çiçekli Bir Bitkide Hangi Kısımlar Var ?
Kök
Çiçekli bitkileri incelediğimizde, bitkinin toprak altında kalan bölümünde gördüğümüz yapıya kök deriz. Farklı şekil ve yapılarına rağmen kök, bitkide üç önemli görevi üstlenir.
Bu görevler şunlardır;
Bitkinin toprağa tutunmasını sağlar. Topraktaki suyu ve suda çözünmüş maddeleri alır.
Bazı bitkilerde besin depo eder. Kök topraktan aldığı su ve mineralleri bitkinin diğer kısımlarına nasıl taşır?
Bitkilerin toprak üstünde bulunan kısımları da vardır, Bunlardan biri bitkinin gövdesidir. Kimi bitkilerin gövdeleri ince, yumuşak ve yeşildir. Bezelyenin, ayçiçeğinin, buğdayın ve yediğimiz sebzeleri gövdesi ots Gövdesini besin olarak kullandığımız bitkiler de vardır. Patates bunlardan birisidir. Gövdesinde besin biriktirir.
Kimi bitkilerin gövdesi ise oldukça sert ve kalındır. Genellikle yeşil renkli değillerdir. Çevremizde gördüğümüz ağaçlar odunsu gövdeye sahiptir.
Bitkilerde gövdenin işlevinin ne olduğunu birlikte öğrenelim.
Gövdenin bitkideki görevlerini şöyle sıralayabiliriz;
Suyu ve suda çözünmüş maddeleri köklerden yapraklara taşımak.
Yapraklarda üretilen besini bitkinin diğer bölümlerine iletmek.
Çiçeği, meyveyi ve yaprağı taşımak.
Bitkinin dik durmasını sağlamak.
Kimi bitkilerin gövdesi ise oldukça sert ve kalındır. Genellikle yeşil renkli değillerdir. Çevremizde gördüğümüz ağaçlar odunsu gövdeye sahiptir.
Bitkilerde gövdenin işlevinin ne olduğunu birlikte öğrenelim.
Gövdenin bitkideki görevlerini şöyle sıralayabiliriz;
Suyu ve suda çözünmüş maddeleri köklerden yapraklara taşımak.
Yapraklarda üretilen besini bitkinin diğer bölümlerine iletmek.
Çiçeği, meyveyi ve yaprağı taşımak.
Bitkinin dik durmasını sağlamak.
Yapraklar, bitkilerin besin ihtiyacını karşılar, Genellikle renkleri yeşildir. Yaprakların biçimleri birbirinden farklılık gösterir. Kaktüste yapraklar, gövde üzerindeki dikenlerdir, Böcek yiyen bitkinin yaprakları ise böcekleri yakalamak için kapan şeklinde gelişmiştir. Tüm bu çeşitliliğe rağmen yaprağın Besin yapmak (fotosentez)
Solunum yapmak (gaz alış verişi)
Terleme Yaprağın bu işlevlerinden terlemenin nasıl gerçekleştiğini birlikte inceleyelim.
Solunum yapmak (gaz alış verişi)
Terleme Yaprağın bu işlevlerinden terlemenin nasıl gerçekleştiğini birlikte inceleyelim.
Bitkiler topraktan emdikleri suyun tamamını kullanmazlar. Fazla suyu yapraklardaki gözeneklerden dışarı atarlar. Bu olaya terleme adını veririz. Terleme hava sıcaklığının etkisiyle gerçekleşir. Bitkinin güneş ışığı alması terlemeyi hızlandırır.
Terleme olayı dışında yaprağın bir başka görevi de besin üretmektir. Yeşil bitkilerin yapraklarında bitkiye yeşil renk veren tanecikler bulunur. Bu taneciklerde, havadan alınan karbon dioksitle topraktan gelen su, güneş enerjisi yardımıyla birleştirilir. Böylece besin (basit şeker) oluşur. Bu işlem sonucunda bitkiler havaya oksijen verir.
Bütün canlılar gibi bitkiler de gece gündüz solunum yapar. Yapraklar solunum sırasında oksijen kullanarak dışarıya karbon dioksit verir.
Terleme olayı dışında yaprağın bir başka görevi de besin üretmektir. Yeşil bitkilerin yapraklarında bitkiye yeşil renk veren tanecikler bulunur. Bu taneciklerde, havadan alınan karbon dioksitle topraktan gelen su, güneş enerjisi yardımıyla birleştirilir. Böylece besin (basit şeker) oluşur. Bu işlem sonucunda bitkiler havaya oksijen verir.
Bütün canlılar gibi bitkiler de gece gündüz solunum yapar. Yapraklar solunum sırasında oksijen kullanarak dışarıya karbon dioksit verir.
Çiçek
Çiçeği oluşturan bölümleri birlikte inceleyelim.
Sınıfımıza bir gül getirelim. Gülün dış kısmındaki renkli yaprakları koparalım. Yapraklar güzel kokuyor mu? Parlak renkli ve güzel kokulu bu yapraklar çiçeğin taç yapraklarıdır. Şimdi de çiçek sapının üst kısmında yer alan yeşil renkli yapılarıinceleyelim. Taç yaprakların altındaki bu yapılar çiçeğin çanak yapraklarıdır. Çiçeğimizin ortasında yer alan çok sayıda ince, uzun yapıları gördünüz mü? Bu uzantılar çiçeğin erkek organıdır. Erkek organların uç kısımlarına dokunalım. Sarı bir toz görüyorsunuz değil mi? Elinize bulaşan bu sarı tozlara çiçek tozları deriz. Ayrıca erkek organların çevrelediği şişkin yapı da çiçeğin dişi organıdır. Gördüğümüz gibi bir çiçeği oluşturan dört ana kısım bulunmaktadır.
Çiçeği oluşturan bölümleri birlikte inceleyelim.
Sınıfımıza bir gül getirelim. Gülün dış kısmındaki renkli yaprakları koparalım. Yapraklar güzel kokuyor mu? Parlak renkli ve güzel kokulu bu yapraklar çiçeğin taç yapraklarıdır. Şimdi de çiçek sapının üst kısmında yer alan yeşil renkli yapılarıinceleyelim. Taç yaprakların altındaki bu yapılar çiçeğin çanak yapraklarıdır. Çiçeğimizin ortasında yer alan çok sayıda ince, uzun yapıları gördünüz mü? Bu uzantılar çiçeğin erkek organıdır. Erkek organların uç kısımlarına dokunalım. Sarı bir toz görüyorsunuz değil mi? Elinize bulaşan bu sarı tozlara çiçek tozları deriz. Ayrıca erkek organların çevrelediği şişkin yapı da çiçeğin dişi organıdır. Gördüğümüz gibi bir çiçeği oluşturan dört ana kısım bulunmaktadır.
Bunlar;
çanak yaprak
taç yaprak
dişi üreme organı
erkek üreme organıdır.
