Edat - Bağlaç - Ünlem
Edat (İlgeç)
Yalnız başına anlamları olmayan, anlam ve görevleri daha çok cümle içinde, birlikte bulundukları sözcüklerle ortaya çıkan, sözcükler arasında ilgi kurmaya yarayan sözcüklerde edat denir. Gibi, kadar, dolayı, göre, için, ile gibi sözcükler edat olarak görev yapmaktadır. Bu sözcüklerin tek başına bir anlamı yoktur ancak başka sözcüklerle anlam kazanırlar. Edatlar, kenellikle isim soylu sözcüklerle birlikte kullanılırlar. İle sözcüğü iki şeyi bağlama anlamında kullanıldığında bağlaç, diğer durumlarda ise edat olur.
Sınavlarda edatlarla ilgili sorulan sorular çoğunlukla anlama yöneliktir. Ayrıca hem edat hem de bağlaç olarak kullanılan sözcükler de edat - bağlaç farkının sorulduğu sorular olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sözcüklerle ilgili basitçe söşle düşünebiliriz: Eğer sözcük iki şeyi birbirine bağlıyorsa bağlaç olur. Aksi halde edat olur.
Bağlaç
Tek başlarına anlamları olmayan, cümleleri ya da eş görevli kelime veya kelime öbeklerini birbirine bağlayan sözcüklerdir. Ve, veya, ya da, fakat, yalnız, çünkü, de, dahi, bile sözcükleri belli başlı bağlaçlardır. Elbette bu sözcüklerden bazılarının bağlaç olarak kullanılmadığı durumlar da vardır. Bağlaç olarak kullanılan bir sözcük cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında bir değişme olsa bile bozulma olmaz. Edatlar, birlikte kullanıldakları sözcüklere cümlede sıfat, zarf gibi görevler kazandırır. Bağlaçlar ise edatlardan farklı olarak cümle içinde bağlandıkları sözlerin görevlerinde herhangi bir değişiklik yapmaz. Bağlaçların da edatlar gibi cümleye değişik anlamlar kazandırdığını unutmayalım. Evet, bağlaçların esas görevi bağlayıcılıktır. Yani kelime gruplarını cümlede birbirine bağlamaktır. Ama bağlaçların bu bağlama görevini yerine getirirken, o cümleye değişik anlamlar da katabilir.
Ünlem
Kimi zaman sevinme, kızma, korkma, acıma, şaşma gibi ansızın beliren duyguları; kimi zaman da birtakım doğa seslerini yansıtmaya yarayan sözcüklere ünlem denir. Doğrudan doğruya ünlem olarak kullanılan sözcüklerin yanı sıra, yansımlar, dilek, emir anlamı taşıyan sözcükler de ünlem görevini yerine getirebilir. Sanlar, kişi adları bile ünlem olarak kullanılabilir. Ey, vah vah, of gibi sonlarına genelde ünlem işareti konulan sözcükler en yaygın ünlemlerdir.
