Anlamlarına Göre Cümleler-Olumlu Cümle

Anlamlarına Göre Cümleler

Olumlu Cümle : Yüklemin bildirdiği anlam, eylemin yapılması doğrultusundaysa bu tür cümlelere olumlu cümle denir. Örnek :

ü       Ne kadar geriye bakarsanız, o kadar ileriyi görürsünüz.                (Olumlu eylem cümlesi)

ü       Özü gerçek yaşam dayalı tiyatro yapıtları, doğrudur ve güzeldir. (Olumlu ad cümlesi)

ü       Sattığınız malların dökümünü çıkarıp karı hesaplayalım.               (Olumlu eylem cümlesi)

Olumlu Cümleler İkiye Ayrılır :

Biçimce ve anlamca olumlu cümleler : Bu tür cümlelerde olumsuzluk bildiren hiçbir dil birimi kullanılmaz, yüklemin yansıttığı anlamda olumlu olur. Örnek :

ü        Ne zamandır gelmenizi bekliyorduk.

Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümleler : Bu tür cümlelerde cümlenin kuruluşu olumsuz, anlamıysa olumludur. Örnek :

ü       Seni sürekli eleştiren ve senin kuyunu kazan bu insanı nasıl bilmezsin?           (bilirsin)

ü       Bu kadar çok döversen hangi çocuk yaramaz olmaz?                 (yaramaz olur)

Olumsuz Cümle : Bir eylemin gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini ya da bir şeyin yokluğunu bildiren cümlelerdir. Örnek :

ü       Aradığınız kişi burada yok.                             (Olumsuz ad cümlesi)

ü       Dünkü davranışlarınızı hiç tasvip etmedim.       (Olumsuz eylem cümlesi)

ü       Kimse olayın nedenini bilmiyor.                      (Olumsuz eylem cümlesi)

Olumsuz Cümleler İkiye Ayrılır :

Biçimce ve anlamca olumsuz cümleler : Bu tür cümlelerde yüklem ya olumsuz bir eylemdir ya da yargı bildiren ad soylu bir sözcüktür. Örnek :

ü       Mutluluğunu herkesle paylaşsan da yalnızlığını paylaşamazsın.

ü       Başarı, zannedildiği kadar kolay elde edilen bir şey değildir.

Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümleler : Bu tür cümlelerde olumsuzluk anlamı taşıyan ek ya da sözcük kullanılmadığı halde cümleler olumsuzluk bildirir. Örnek :

ü       Kim demiş onu çok sevdiğimi? (sevmiyorum)

ü       O kadar sinirli ki ona parayı kaybettiğini söyle söyleyebilirsen. (söyleyemezsin.)

Soru Cümlesi : Bir işin yapılıp yapılmadığını sormak, bir şeyin nedenini öğrenmek, durumla ilgili bilgi edinmek ya da kuşkuyu gidermek... gibi amaçlarla kurulan cümlelere soru cümlesi denir. Örnek :

ü       Kardeşin eve geldi mi?

ü       Daha çok hangi kitapları okuyorsunuz?

ü       Olanları sana kim anlattı?

ü       Buraya nasıl geldin?

Soru öğeleri kullanılarak soru cümleleri kurulabildiği gibi, bu yolla cümleye değişik anlam özellikleri de katılabilir. Bu açıdan soru cümleleri ikiye ayrılır :

Gerçek Soru Cümlesi :  Yanıt gerektiren, soruyu soranın yanıt beklediği soru cümleleridir. Gerçek soru cümleleri şu amaçlarla kurulabilir :

ü      Cümlenin öğelerinden birini ya da birkaçını öğrenmek için, Örnek :

Bu elbiseyi mi aldınız?

Hangi kitabı ne zaman okudunuz?

ü       Eylemin yapılıp yapılmadığını sormak için, Örnek :

Ismarladığım kitapları alacak mısın?

ü       Anlaşılmayan bir düşünceyi, bir duyguyu sormak için, (Yineletme amaçlı sorular) Örnek :

Öğretmen gelmeyecek mi dediniz?

ü       Anlaşılmayan bir soruyu anlamak için, Örnek :

Buraya neden mi geldim?

Sözde Soru Cümlesi :  Yanıt gerektirmeyen, cümleye şaşma, küçümseme, inanmayış, beklenmezlik, özlem ... vb. anlamlar katmak için kurulan soru cümleleridir. Örnek :

ü       Önüne baksan kör müsün?                          (Azarlama)

ü       Bugün öğretmen gelir mi ki?                        (Olasılık)

ü       Bu yüksek notu almak sana mı kaldı?          (Küçümseme)

ü       Nerde o günler?                                          (Özlem)

ü       O zavallı kime kötülük edecek ki?                (Onaylatma)

Dilek (istek) Cümlesi : Bir dileği, bir isteği, bir arzuyu, bir temenniyi bildiren cümlelere, anlamları yönünden dilek veya istek cümlesi denir. Örnek :

ü      Yarın bizde toplanıp bir güzel yemek yiyelim.

ü      Çocuk tek kazansın da neresi olursa olsun.

ü      Umarım işleriniz yolunda gidiyordur.

ü      Ah şu bahar bir gelse, çocuklar neşe içinde koşup oynasa.

ü      İnşallah bütün düşlerin bir gün gerçek olur.

ü       Allah sana uyuz versin de tırnak vermesin.

ü       Gözün kör olsun.

Emir (Buyruk) Cümlesi : Emir kipiyle kurulan ya da gelecek zaman kipinin emir anlamıyla kullanıldığı cümlelere, anlamları yönünden emir cümlesi denir. Örnek :

ü       Sandalyeyi çek, sessizce oturup bekle.

ü       Öğretmeniniz izinli, gürültü etmeden ders çalışın.

ü       Herkes ödevlerini önümüzdeki hafta getirecek, not alacak.

ü       Şuraya da bir halı ser, ortalığı topla.

ü       Sen de çalış ve para kazan artık.

Ünlem Cümlesi : Korku, acıma, şaşırma, sevinme, kızma gibi ansızın beliren duyguları anlatmaya yarayan cümlelere, anlamları yönünden ünlem cümlesi denir. Örnek :

ü       Ah, elim yandı!

ü       Kapıyı açtım ki bir de ne göreyim!

ü       Oh, okul bitti, rahat bir nefes alalım!

ü       O... kimler gelmiş, kimleri görüyorum!

ü       Elimi cebime attım ki cüzdan yok!