Olumlu
Cümle :
Yüklemin bildirdiği anlam, eylemin yapılması doğrultusundaysa bu tür cümlelere
olumlu cümle denir. Örnek
:
ü
Ne
kadar geriye bakarsanız, o kadar ileriyi görürsünüz. (Olumlu eylem
cümlesi)
ü
Özü
gerçek yaşam dayalı tiyatro yapıtları, doğrudur ve güzeldir. (Olumlu ad
cümlesi)
ü
Sattığınız
malların dökümünü çıkarıp karı hesaplayalım.
(Olumlu eylem cümlesi)
Olumlu
Cümleler İkiye Ayrılır :
Biçimce
ve anlamca olumlu cümleler :
Bu tür cümlelerde olumsuzluk bildiren hiçbir dil birimi kullanılmaz, yüklemin
yansıttığı anlamda olumlu olur. Örnek
:
ü
Ne zamandır gelmenizi
bekliyorduk.
Biçimce
olumsuz, anlamca olumlu cümleler :
Bu tür cümlelerde cümlenin kuruluşu olumsuz, anlamıysa olumludur. Örnek :
ü
Seni
sürekli eleştiren ve senin kuyunu kazan bu insanı nasıl bilmezsin? (bilirsin)
ü
Bu
kadar çok döversen hangi çocuk yaramaz olmaz? (yaramaz olur)
Olumsuz
Cümle :
Bir eylemin gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini ya
da bir şeyin yokluğunu bildiren cümlelerdir. Örnek :
ü
Aradığınız
kişi burada yok. (Olumsuz ad
cümlesi)
ü
Dünkü
davranışlarınızı hiç tasvip etmedim.
(Olumsuz eylem cümlesi)
ü
Kimse
olayın nedenini bilmiyor. (Olumsuz eylem
cümlesi)
Olumsuz
Cümleler İkiye Ayrılır :
Biçimce
ve anlamca olumsuz cümleler :
Bu tür cümlelerde yüklem ya olumsuz bir eylemdir ya da yargı bildiren ad soylu bir sözcüktür. Örnek :
ü
Mutluluğunu
herkesle paylaşsan da yalnızlığını paylaşamazsın.
ü
Başarı,
zannedildiği kadar kolay elde edilen bir şey değildir.
Biçimce
olumlu, anlamca olumsuz cümleler :
Bu tür cümlelerde olumsuzluk anlamı taşıyan ek ya da
sözcük kullanılmadığı halde cümleler olumsuzluk bildirir. Örnek :
ü
Kim
demiş onu çok sevdiğimi? (sevmiyorum)
ü
O
kadar sinirli ki ona parayı kaybettiğini söyle söyleyebilirsen.
(söyleyemezsin.)
Soru
Cümlesi :
Bir işin yapılıp yapılmadığını sormak, bir şeyin nedenini öğrenmek, durumla
ilgili bilgi edinmek ya da kuşkuyu gidermek... gibi
amaçlarla kurulan cümlelere soru cümlesi denir. Örnek :
ü
Kardeşin
eve geldi mi?
ü
Daha
çok hangi kitapları okuyorsunuz?
ü
Olanları
sana kim anlattı?
ü
Buraya
nasıl geldin?
Soru
öğeleri kullanılarak soru cümleleri kurulabildiği gibi, bu yolla cümleye değişik
anlam özellikleri de katılabilir. Bu
açıdan soru cümleleri ikiye ayrılır :
Gerçek
Soru Cümlesi : Yanıt gerektiren, soruyu soranın yanıt
beklediği soru cümleleridir. Gerçek soru cümleleri şu amaçlarla kurulabilir
:
ü
Cümlenin
öğelerinden birini ya da birkaçını öğrenmek için,
Örnek :
Bu
elbiseyi mi aldınız?
Hangi
kitabı ne zaman okudunuz?
ü
Eylemin
yapılıp yapılmadığını sormak için, Örnek :
Ismarladığım
kitapları alacak mısın?
ü
Anlaşılmayan
bir düşünceyi, bir duyguyu sormak için, (Yineletme amaçlı sorular) Örnek
:
Öğretmen
gelmeyecek mi dediniz?
ü
Anlaşılmayan
bir soruyu anlamak için, Örnek :
Buraya
neden mi geldim?
Sözde
Soru Cümlesi : Yanıt gerektirmeyen, cümleye şaşma,
küçümseme, inanmayış, beklenmezlik, özlem ... vb. anlamlar katmak için kurulan
soru cümleleridir. Örnek :
ü
Önüne
baksan kör müsün?
(Azarlama)
ü
Bugün
öğretmen gelir mi ki?
(Olasılık)
ü
Bu
yüksek notu almak sana mı kaldı?
(Küçümseme)
ü
Nerde
o günler?
(Özlem)
ü
O
zavallı kime kötülük edecek ki?
(Onaylatma)
Dilek
(istek) Cümlesi :
Bir dileği, bir isteği, bir arzuyu, bir temenniyi bildiren cümlelere, anlamları
yönünden dilek veya istek cümlesi denir. Örnek :
ü
Yarın
bizde toplanıp bir güzel yemek yiyelim.
ü
Çocuk
tek kazansın da neresi olursa olsun.
ü
Umarım
işleriniz yolunda gidiyordur.
ü
Ah
şu bahar bir gelse, çocuklar neşe içinde koşup oynasa.
ü
İnşallah
bütün düşlerin bir gün gerçek olur.
ü
Allah
sana uyuz versin de tırnak vermesin.
ü
Gözün
kör olsun.
Emir
(Buyruk) Cümlesi :
Emir kipiyle kurulan ya da gelecek zaman kipinin emir
anlamıyla kullanıldığı cümlelere, anlamları yönünden emir cümlesi denir. Örnek
:
ü
Sandalyeyi
çek, sessizce oturup bekle.
ü
Öğretmeniniz
izinli, gürültü etmeden ders çalışın.
ü
Herkes
ödevlerini önümüzdeki hafta getirecek, not alacak.
ü
Şuraya
da bir halı ser, ortalığı topla.
ü
Sen
de çalış ve para kazan artık.
Ünlem
Cümlesi :
Korku,
acıma, şaşırma, sevinme, kızma gibi ansızın beliren duyguları anlatmaya yarayan
cümlelere, anlamları yönünden ünlem cümlesi denir. Örnek :
ü
Ah,
elim yandı!
ü
Kapıyı
açtım ki bir de ne göreyim!
ü
Oh,
okul bitti, rahat bir nefes alalım!
ü
O...
kimler gelmiş, kimleri görüyorum!
ü
Elimi
cebime attım ki cüzdan yok!
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder