Varsayım
İçeren Cümleler :
Varsayım,
gerçekte olup olmadığına, olmayacağına bakılmaksızın bir olay ya da durumu bir süre için var kabul etmektir. Varsayım
anlamı taşıyan yargılarda genellikle "tutalım ki, diyelim ki, farz edelim, düşün
ki" gibi ifadelere yer verilir. Örnek :
ü
Büyük
ikramiye sana çıktı diyelim, bana ne alırsın?
ü
Tut
ki puanın yetmedi ve üniversiteye giremedin.
ü
Şu
anda kapının çalındığını ve oğlunun geldiğini farz edelim.
ü
Gözlerini
kapa ve sımsıcacık bir odada dışarıda yağan karı
seyrederek çay içtiğimizi düşün.
Önyargı
Bildiren Cümleler :
Bir
eylem henüz sonuçlanmadan, o eylemin nasıl sonuçlanacağı konusunda fikir yürüten
cümlelerdir. Örnek :
ü
Bizi
görür görmez yine bağırıp çağıracak.
ü
Ben
zaten onun suçlu olduğunu baştan biliyordum.
ü
Göreceksiniz,
son şiirlerinde de ayrılık ve ölüm üzerine konuşup bizleri hayal kırıklığına
uğratacak.
ü
Bu
çocuğun bir baltaya sap olamayacağı baştan belliydi.
Öneri
Bildiren Cümleler :
Bir
sorunu çözmek, herhangi bir konuda yol gösterip bilgi ve fikir vermek amacıyla,
öne sürülen görüşü, düşünceyi ve teklifi içeren cümlelere öneri bildiren
cümleler denir. Örnek :
ü
Kitabın
sonuna bir de kaynakça konsa iyi olur.
ü
Konuyu
iyice anlamak istiyorsan, önce tekrar et, sonra da bol bol soru çöz.
ü
Oyunda
günlük yaşamın derinliğine fazlaca girilmeseydi, oyun daha derli toplu
olurdu.
ü
Siyah
eteğin üstüne mavi desenli gömleğini giyersen sana daha çok
yakışır.
Üslupla
ilgili Cümleler :
Bir
yazar ya da bir eserin dil ve anlatım özelliklerine
üslup denir. Üslubun iki boyutu vardır. Biri yazarın tekniği, kurgusuyla; diğeri
dil ve anlatım özellikleriyle ilgilidir. Herhangi bir metne yönelttiğimiz "Nasıl
anlatılmış?" sorusuna dil ve anlatımla ilgili bir yanıt alırız ve aldığımız bu
yanıt, yazarın üslubunu ortaya koyar. Örnek :
ü
İlk
kitabında Halk edebiyatı söyleyişiyle yazdığı küçük şiirler
vardı.
ü
Tasvir
bölümlerinde dili iyice ağırlaşmış; yazar söz oyunlarına sık sık başvurarak sıfatlı, mecazlı ve sanatlı bir anlatım
kullanmıştır.
ü
Kısa
ve özlü bir anlatım, devrik cümleler, eserine en belirgin
özelliğidir.
Olasılık
- Olabilirlilik Cümleleri :
Olasılık, kesinliği olmaksızın bir olay ya da durumun ortaya çıkmasının beklenilmesidir. Bu tür
yargılar kesinlik anlamı taşımaz. Örnek :
ü
Yarın
işe biraz geç gelebilirim.
ü
Şimdi
bizim oralara da bahar gelmiştir.
ü
Sınav
zamanı yaklaştı, herhalde düzenli bir çalışma yapıyordur.
ü
Durumu
çok iyi, bu çocuğa küçük bir yardımda bulunur sanıyorum.
Eşitliğin
Söz Konusu Olup Olmadığını Bildiren Cümleler :
Kimi
cümleler, herhangi bir şeyin ortadan ya da eşit
biçimde bölündüğü anlamı taşır. Bu tür yargılarda eşitlik söz konusudur. Ancak
kimi cümlelerde herhangi bir şeyin ortadan veya eşit olarak bölünmediği anlamı
vardır ya da eşitliğin olduğuna dair herhangi bir
ipucu verilmemiştir. Bu tür cümleler de eşitlik söz konusu değildir.
Örnek:
ü
Harçlıklarını
kardeş payı yaparak birkaç gün idare ettiler. (Eşitlik Anlamı)
ü
Bir
elmayı yarı yarıya paylaşıp yediler. (Eşitlik
Anlamı)
ü
Kardeşler,
mirastan paylarına düşeni alıp, sessizce ayrıldılar. (Eşitlik söz konusu
değil)
ü
Şirketin
karını hisseleri oranında paylaştılar. (Eşitlik söz konusu
değil)
Gerçekleşmemiş
Bir Beklentiyi Dile Getiren Cümleler :
Beklenti,
bir olgunun sonunda gerçekleşmesi beklenen sonuç, bireyin, belli şart ve
durumların alacağı biçimler veya kendisinden beklenenler konusundaki ön görüşü
anlamına gelir. Bu tanımlamaya bağlı olarak kimi cümlelerde bir beklentinin
gerçekleşmediği yönünde bir anlam ve yargı görülür. Örnek
:
ü
Ankara'ya
geldiğinde beni arar sanmıştım.
ü
Bizi
bu sefer daha sıcak karşılayacağını düşünmüştük.
ü
Yıl
boyunca çalışıp didindiğini görünce iyi bir okula gireceğini
zannediyordum.
ü
Bu
işten daha çok para kazanacağımızı ummuştuk.
Gerçekte
Var Olmayıp Öyle Sanılma Anlamı Taşıyan Cümleler :
Kimi
cümleler, herhangi bir olgu gerçekte var olmadığı halde, kişinin bu olgunun var
olduğunu zannetmesi anlamını taşır. Örnek :
ü
Ben
onun kardeşi değil, düşmanıydım sanki.
ü
Adama
bak, sanki para vermiş de karşılığını bekliyor.
ü
Arkadaşı
soruları çözdükçe, kendisi çözüyor gibi seviniyordu.
Hayıflanma
- Üzülme Anlamı Taşıyan Cümleler :
Hayıflanma
cümleleri bir olay, durum ve kişi karşısında üzülme ya
da yerinme anlamlarını taşır. Örnek :
ü
Kuşlar
göç ediyor, ne yazık ki kış geliyor.
ü
O
güzelim kız, birkaç yılda çöküp yaşlandı.
ü
Yüreğinin
acısını, yılların izini taşıyordu yüzündeki derin
çizgiler.
ü
Zavallı
adam, çocuklarını yetiştirebilmek için ne acılar çekti.
Sitem
- Kızgınlık Anlamı Taşıyan Cümleler :
Sözü
ya da hareketleriyle, birinin, bir kimseyi kırdığını,
üzdüğünü veya gücendirdiğini öfkelenmeden dile getiren cümleler sitem anlatımlı;
sözü söyleyenin bir kişiye kızdığını anlatan cümlelerse kızgınlık anlamlı
cümlelerdir. Örnek :
ü
Her
hafta sonu toplanıp kıra gidersiniz de beni çağırmazsınız.
ü
İnsan,
kendisine bunca emeği geçen insanı bir kere de olsa arayıp
sorar.
ü
Dediklerimi
yapma da göreyim seni!
ü
Sen
kim oluyorsun da bana karşı böyle konuşuyorsun!
Yapıtın
Konusuna Değinen Cümleler :
Bir
anlatımda verilmek istenen öz, düşünce ve duygu bütününe içerik adı verilirken
kimi cümleler, herhangi bir yapıtın konusuna ya da
özün ne olduğuna yani içeriğine değinir. Örnek :
ü
Cahit
Sıtkı'nın şiirlerinde genel olarak ölüm ve yalnızlık teması ele
alınıyor.
ü
Romanda
kent insanlarının bireyci yaşamları ve bunun yarattığı bunalımlar
anlatılmış.
ü
Ömer
Seyfettin, kimi öykülerinde çocukluk ve askerlik anılarını
işliyor.
ü
Ziya
Osman Saba, yalın ve içten bir anlatımla yoksul yaşamlara karşı duyduğu ezikliği
anlatır bu şiirinde.
Aşamalı
Bir Durumu Bildiren Cümleler :
Aşamalı
bir anlam içeren cümlelerde, bir durumun gitgide ilerlemesi anlamı vardır. Örnek
:
ü
Zavallı
kadın sürekli zayıflıyor, her geçen gün biraz daha küçülüyordu.
ü
Uçak
önce havalandı, sonra yavaş yavaş bulutların arasında
kayboldu.
ü
Hastamız
günden güne iyiye gidiyor.
ü
Kurşun
sırtından girince, asker önce dizlerinin üzerine çöktü, sonra boylu boyunca yere
yığıldı.
Beğenme
- Takdir Etme Anlamı İçeren Cümleler :
Beğenme,
takdir etme anlamı içeren cümleler, herhangi bir şeye yönelik beğeniyi, övgüyü
dile getiren cümlelerdir. Örnek :
ü
Aşkolsun
delikanlıya, rakibinin sırtını bir hamlede yere getirdi.
ü
Her
türlü rezaletin yaşandığı bu çevrede dürüst ve tertemiz bir insan olarak
yetişti.
ü
Eserlerinde
yapaylığa kaçmadan içten ve yalın bir söyleyişle dile getirir
duygularını.
ü
Bozkırın
ortasında açılmış sapsarı bir çiçektir bu şiirler.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder