Battani (El-Battani) Tam Adı, Doğum ve Ölüm Tarihleri
Tam ismi Ebu Abdullah Muhammed bin Cabir bin Sinan er-Rekki es-Sabi el-Battani kısaca Battani olarak bilinmektedir. Battani, 858 yılında Samarra yakınlarındaki Kars el-Cis kazası olan Harran bölgesinde dünyaya geldi. Yani günümüzde Şanlıurfa’nın Harran ilçesinde doğmuştur. 929 yılında ise Irak’ta vefat etmiştir. Latin dilinde Albategnius, Albategni veya Albatenius olarak bilinir. Lakabı es-Sabi olan Battan’nin tam adına bakıldığında Müslüman olduğu anlaşılmaktadır.
El Battani’nin İlgilendiği Bilim Dalları
Battani, bir bilim adamıdır ve matematikçi, astrolog ve astronomdur. Yani Astronomi, Astroloji ve Matematik bilim dalları ile ilgilenmiştir.
Bilimin Gelişmesine Katkıları
Battani’nin Astronomi ve Astroloji Alanlarındaki Çalışmaları
El Battani, astronomi alanında en fazla bilinen başarılarısı Güneş Yılını ölçmesidir. Battani Güneş yılını 365 gün, 5 saat, 46 dakika ve 24 saniye olarak ölçmüştür. Ayrıca yaptığı diğer çalışmalar ile de dünyaca ünlü bir çok astronomi bilim adamlarını etkilemiştir. Bugün bilim dünyası Battani’ye verdikleri önemi göstermek için Ay’ın bir bölümüne Battani’nin Latince ismi olan Albategnius ismini vermişlerdir.
- Battani, Batlamyus’un bir takım yanlışlarını düzeltmiş
- Güneş ve Ay tablolarını derlemiş ve böylece Güneş’in dışmerkez kuvvetinin değiştiğini, modern astronomide Dünya’nın Güneş etrafındaki bir eliptik yörünge üzerindeki hareketinin eşitliğini keşfetmiştir.
- Güneş bazı hareketlerini keşfetmiş
- Gök küre ile ilgili çalışmalar yapmış
- Hesaplamalarında az da olsa sinüs ve tanjant kullanmış ve böylece modern trigonometrinin temelini atmış,
- Ekinoksların devinme hareketlerinin değerlerini ve ekliptik eğimi çok yakın bir oran bularak hesaplamıştır. Tablolarında devinim için tekdüze değerlendirmeler kullanmıştır.
- Kopernik, Kopernik Devrimi’ni başlatan kitabında El-Battani’ye olan minnetini dile getirmiş ve birçok yerde El-Battani’den alıntılar yapmıştır.
Battani’nin Matematik Alanındaki Çalışmaları
El-Battani, yaptığı çalışmaların hesaplamaların az da olsa sinüs ve tanjant kullanmıştır. Böylece günümüz trigonometrisinin temellerini atmıştır. En önemli başarılarından birisi de sin x = a cos x eşitliğini de formülle buldu. diğer yandan tanjant ve kotanjant tablolarını derlemiştir. En önemli çalışmalarından birisi de sekant ve kosekant tablolarıdır. Gölgelerin tablosu olarak isimlendirdiği bu tablo ile sekant ve kosekantın işteş fonksiyonlarını keşfetmiştir. Bu tablo 1’den 90’a kadar her bir dereceyi içermektedir.
Bilim Dünyasının El-Battani’ye Olan Saygınlığı
- Orta Çağ batı dünyasında eserleri Latince`ye çevrilen ilk Müslüman bilim adamı oldu
- Batılı bilim adamları yıllarca ayı onun ismiyle andı ve Ay’daki Albategnius kraterinin adı O’nun adına ithafen verilmiştir.
- Star Trek: Voyager filminde Excelsior-class starship USS Al-Batani [sic] NCC-42995 adlı uzay gemisi Kathryn Janeway’in ilk uzay görevi olarak O’nun adıyla adlandırlmıştır.
