İklim Tipleri
Dünya’da İklim ve Doğal Bitki Örtüsü
Dünya’da Görülen İklim Tipleri
Bir yerde benzer sıcaklık, basınç, rüzgar, nemlilik ve yağış
özelliklerinin uzun süre etkili olmasıyla iklim tipleri belirmektedir.
İklimi oluşturan bu öğelerden birinin ya da
ikisinin farklı olması, değişik iklim tiplerinin ortaya çıkmasına neden
olur.
Dünya’da görülen iklimler, sıcak kuşak iklimleri, ılıman kuşak iklimleri ve soğuk kuşak iklimleri olarak üöç ana bölümde toplanır.
Sıcak Kuşak İklimleri
Sıcak Kuşak İklimlerinin Ortak Özellikleri Nelerdir ?
-
Yıllık sıcaklık ortalamaları 20°C’nin
üstündedir.
-
Sıcaklık farkları Ekvator’dan
uzaklaşdıkça artar.
-
Soğuk mevsim yoktur.
-
Yağış özellikleri farklılık gösterir.
Ekvatoral İklim
Ekvatoral İklimin Özellikleri
Yıllık sıcaklık ortalamasının 20°C’nin
üstünde olduğu ekvatoral iklimde yıl boyunca yaz koşulları yaşanır.
Güneş ışınları, yıl boyunca dik ve dike yakın açılarla geldiğinden yıllık
sıcaklık farkı azdır.
Yıl boyunca yükseltici hava hareketlerine bağlı olarak
konveksiyonel yağış görülür.
Yıllık yağış miktarı 2000 mm’nin üzerindedir.
Her mevsimin yağışlı olduğu ekvatoral bölge akarsularının rejimleri
düzenlidir ve yıl boyunca bol su taşır. Güneş ışınlarının dik
geldiği Mart ve Eylül aylarında yağışlar artar. Bu nedenle ekinokslarda
(21 Mart – 23 Eylül) akarsularda kabarma olur.
Konveksiyonel Yağış : Isınan havanın
yükselerek soğuması ile oluşan yağışlardır.
UYARI : Ekvatoral iklimde yıllık sıcaklık farklarının az olması güneş
ışınlarının yere değme açılarının az değişmesiyle, günlük sıcaklık
farklarının az olması ise nem oranının yüksek olmasıyla ilgilidir.
Ekvatoral İklimin Doğal Bitki Örtüsü
Yıl boyunca sıcaklık ve nem koşulları elverişli olduğundan sürekli yeşil
kalabilen yayvan yapraklı ağaçlardan oluşan gür ormanlardır. Yağmur
ormanları adı verilen bu ormanlardaki ağaçların boyu yağış miktarının
fazla olması nedeniyle 40-60 m lere kadar
çıkabilir. Ormanaltı
floarası da çok zengindir.
Ormanaltı Florası : Orman örtüsü altında loş
ortamda yetişen, çoğunlukla ot ve sarmaşık türlerinin oluşturduğu bitki
topluluğudur.
Ekvatoral İklimin Görüldüğü Yerler
10° Kuzey ve Güney enlemleri arasında,
Güney Amerika’da Amazon Havzası’nda,
Afrika’da Kongo Havzası’nda ve Gine Körfezi kıyılarında,
Asya’da Endonezya Adaları’nda görülür.
Yazları Yağışlı Tropikal İklim (Savan)
Yıllık sıcaklık ortalaması 20°C’nin
üstündedir.
Yazlar sıcak ve yağışlı, kışlar sıcak ve kurak geçer
Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği yaz aylarında
konveksiyonel yağışlar görülür.
Kış aylarında subtropikal yüksek basıncın
(DYB) etkisinde kaldığından kış kuraklığı belirgindir.
Yıllık yağış miktarı 1000 mm civarındadır.
UYARI : Savan ikliminde günlük sıcaklık farkları, nemlilik nedeniyle
yazın az, kışın fazladır.
Yazları Yağışlı Tropikal İklimin (Savan İklimi) Doğal Bitki
Örtüsü
Yaz yağışlarıyla yeşeren, uzun boylu, gür ot topluluklarıdır. Bunlara
savan adı verilir. Savanlar arasında yer
yer kurakçıl ağaçlar görülür. Akarsu
boylarında ise galeri ormanları görülür.
Galeri Ormanları : Savanlardaki, küçük akarsu boylarında görülen,
çoğunlukla 50-100 m genişliğinde, bir akarsu ağı biçiminde uzanan ve
sürekli yeşil kalabilen nemli ormanlardır. Galeri ormanları olarak
adlandırılmalarının nedeni, ağaçların, akarsuyun üstünü bir galeri
şeklinde kapatmasıdır.
Yazları Yağışlı Tropikal İklimin (Savan İklimi) Görüldüğü Yerler
10° enlemleri ile dönenceler arasında,
Orta Amerika’da,
Sahra Çölü ile Ekvatoral Afrika arasında,
Güney Afrika’da,
Güney Amerika’da,
Kuzey Avustralya’da,
Madagaskar’ın batısında görülür.
Muson İklimi
Muson İkliminin Özellikleri
Kış sıcaklığı 10°C - 20°C arasında değişir. Yıllık sıcaklık ortalaması
20°C nin üstündedir.
Muson rüzgarlarının etkisiyle yazlar sıcak ve bol yağışlı geçer. Kışlar
ise ılık ve kuraktır.
Çoğunlukla 2000 – 5000 mm arasında değişen yıllık yağış miktarı bazı
yerlerde 10000 mm’yi
geçmektedir. Örneğin Hindistan’ın
Çerapunçi kasabasında yıllık yağış miktarı
12000 mm’yi bulmaktadır.
Yaz aylarında orografik yağışlar görülür.
Orografik Yağışlar : Nemli hava kütlelerinin
bir dağ yamacına çarparak yükselmesi sonucunda oluşan yağışlardır.
Muson İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Yağışın fazla olduğu yerlerde, kış aylarında yapraklarını döken yayvan
yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar görülür. Bu ormanlara muson ormanları
denir.
Muson İkliminin Görüldüğü Yerler
Güney, Doğu ve Güneydoğu Asya kıyılarında,
Madagaskar’ın doğusunda,
Avustralya’nın kuzeydoğusunda,
Kuzey Amerika’nın güneydoğu kıyılarında görülür.
Çöl İklimi
Çöl İkliminin Özellikleri
Günlük ve mevsimlik sıcaklık farklarının azla olması karakteristik
özelliğidir.
Yağışlar yok denecek kadar azdır.
Sıcaklık farklarının fazla olması, kayaların fiziksel olarak parçalanıp
ufalanmasına neden olur.
Kimyasal çözülme yetersiz olduğundan toprak oluşumu zordur.
Çöl İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Kuraklığa uyum sağlamış olan kurakçıl otlar ve çalılardan oluşur.
Kuraklığa en iyi uyum sağlamış bitkiler, gövdesinde çok miktarda su
biriktirebilen kaktüslerdir. Üzerlerindeki küçük dikenler, bitkinin ısı
kaybını azaltmaktadır. Ayrıca yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde
vahalar oluşmuştur.
Vaha : Çöllerde suyun bulunduğu, bitkilerin yetişebildiği, insanların
yerleşip barındığı yerdir. Vahalar akarsu boylarında, kuyuların açıldığı
yerlerde, büyük su kaynakları yanında gelişmiştir.
Çöl İkliminin Görüldüğü Yerler
Asya Kıtası’nda; Arabistan, Gobi,
Taklamakan Çöllerinde,
Kuzey Amerika’da; Kaliforniya, Nevada,
Kolorado, Meksika Çöllerinde,
Afrika’da; Büyük sahra, Kalahari, Namibya
Çölleri’nde,
Avustralya’da; Büyük Kum Çölü’nde,
Güney Amerika’da; Atakama Çölü’nde
görülür.
UYARI : Çöllerin en büyük bölümü Kuzey yarım Küre’dedir. Bu durum,
karaların Kuzey Yarım Küre’de Güney Yarım Küre’den daha fazla olmasının
sonucudur.
Ilıman Kuşak İklimleri
Ilıman Kuşak İklimlerinin Ortak Özellikleri
Yıllık sıcaklık ortalamaları 20°C’nin
altındadır.
Sıcaklık farkları belirgindir.
4 mevsim yaşanır.
Akdeniz İklimi
Akdeniz İkliminin Özellikleri
Yazları sıcak ve kurak geçer.
Yıllık ortalama sıcaklık 18°C - 20°C arasında değişir.
Yazın genişleyen subtropikal antisiklon
(DYB), Akdeniz iklim bölgesinde yaz kuraklığını belirginleştirir.
Kışlar ılık ve yağışlıdır. Çünkü kış aylarında gezici alçak basınçlar
cephesel yağışlara neden olur.
Yıllık ortalama yağış miktarı 600-1000 mm arasında değişir ve yağış
rejimi düzensizdir.
Kar yağışı ve don olayı ender görülür.
Don Olayı : Havanın açık ve durgun olduğu kış gecelerinde aşırı ısınma
nedeniyle toprak donar. Don olayı tarımsal üretime büyük ölçüde zarar
verir. Karasal bölgelerde don olayı sık görülür.
Akdeniz İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Kısa, bodur ağaç ve çalılardır. Bu bitki örtüsüne maki adı verilir. Yaz
kuraklığına uyum sağladığından yaprakları genellikle sert, tüylü, ince ve
uzundur.
Zeytin, defne, keçiboynuzu, mersin, lavanta,
kekik ve zakkum maki bitki topluluğu içinde yer alır.
Akdeniz İkliminin Görüldüğü Yerler
Akdeniz çevresindeki ülkelerde,
Güney Portekiz kıyılarında,
Afrika’da Kap Bölgesi’nde,
Güneybatı Avustralya kıyılarında,
Orta Şili’de,
Kuzey Amerika’da Kaliforniya yöresinde,
Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Güney kıyılarında görülür.
UYARI : Akdeniz iklimi genellikle 30°-40° enlemleri arasında görülür.
Ilıman Kuşak Okyanus İklimi
Ilıman Kuşak Okyanus İkliminin Özellikleri
Orta Kuşak kıtalarının batı kıyılarında, batı rüzgarlarının ve sıcak su
akıntılarının etkisiyle gelişen bir iklim tipidir.
Yıllık ortalama sıcaklık 20°C’nin
altındadır.
Sıcaklık farkları belirgin değildir.
Yazlar serin ve yağışlı, kışlar ılık ve yağışlı geçer.
Her mevsim yağışlıdır. Sonbahar ve kış yağışları daha belirgindir.
Kar yağışı ve don olayı ender görülür.
Kış aylarında cephesel, yaz aylarında hem cephesel hem de yükselim
yağışları görülür.
UYARI : Okyanus ikliminin belirmesinde temel etken batı rüzgarları ve
sıcak su akıntılarıdır.
Ilıman Kuşak Okyanus İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Yayvan ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan karma ormanlardır.
Yer yer çayırlar görülür.
Ilıman Kuşak Okyanus İkliminin Görüldüğü Yerler
Kuzey Amerika’nın batı ve güneydoğu kıyılarında,
Güney Amerika’nın güneybatı kıyılarında,
Batı Avrupa’nın Atlas Okyanusu kıyılarında,
Yeni Zellanda’da,
Afrika’nın güneyinde,
Avustralya’nın doğusunda,
Tasmanya’da görülür.
Ilıman Kuşak Karasal İklim
Ilıman Kuşak Karasal İklimin Özellikleri
Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer.
Günlük ve mevsimlik sıcaklık farkları belirgindir.
En yağışlı mevsim ilkbahardır.
Don olayı sık görülür.
Sıcak çöllerin kenarlarında görülen karasal iklimde yaz mevsimi kısa
sürer.
UYARI : Ilıman karasal iklimde kış aylarındaki yağış azlığı, termik
yüksek basıncın etkili olmasına bağlıdır. Yazın görülen yağışlar ise
konveksiyoneldir.
Ilıman Kuşak Karasal İklimin Doğal Bitki Örtüsü
İlkbahar yağışlarıyla yeşeren, yaz kuraklığı ile sararan kısa boylu
otlardır. Bunlara step ya da bozkır denir.
Steplere Kuzey Amerika’da preri, Güney
Amerika’da pampa adı verilir. Yüksek yerlerde yer
yer iğne yapraklı ağaçlar görülür.
Ilıman Kuşak Karasal İkliminin Görüldüğü Yerler
Kuzey ve Güney Amerika’nın iç kısımlarında,
Anadolu’nun iç kısımlarında,
Irak’ta,
İran’da,
Türkistan’da,
Afrika’nın iç kısımlarında,
Avustralya’nın iç kısımlarında görülür.
Soğuk Kuşak İklimleri
60° - 90° enlemleri arasında görülür.
Sıcaklık yıl boyunca düşüktür.
İklimin elverişsiz olması tarımı sınırlandırmaktadır.
Soğuk Kuşak Karasal İklim
Soğuk Kuşak Karasal İklimin Özellikleri
Bu iklim iki alt bölüme ayrılır.
Yazı ve Kışı Soğuk Karasal İklim
Yıllık sıcaklık farkları belirgindir.
Yazlar soğuk, yer yer serin ve kısa, kışlar
ise çok soğuk, uzun ve karlı geçer. Kar uzun süre toprakta kalır.
En yağışlı mevsim yazdır ve
konveksiyonel yağış görülür.
Sıcaklık ortalamalarının Ekvator’a doğru gidildikçe artmasına bağlı
olarak bu iklim tipi değişir ve yazları sıcak karasal iklime
geçilir.
Yazları Sıcak Karasal İklim
Kış sıcakları -10°C’nin altına inmez.
Yaz sıcaklıkları 20°C nin üstüne çıkar.
Yağış miktarı fazladır. İlkbahar ve yaz yağışları daha belirgindir.
Soğuk Kuşak Karasal İklimin Doğal Bitki Örtüsü
İğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlardır. Bu bitki örtüsüne
tayga adı verilir.
Yer yer çayırlar görülür.
Soğuk Kuşak Karasal İklimin Görüldüğü Yerler
Soğuk kuşağın yazları sıcak karasal iklimi,
ABD’nin kuzeydoğusunda,
Kanada’da,
Kuzey Çin’de,
Mançurya’da,
Rusya’da,
Orta Sibirya’da görülür.
Soğuk kuşağın yazları da soğuk karasal iklimi,
Asya, Avrupa ve Amerika kıtalarının kuzeyinde, tundra ikliminin altında
bir kuşak halinde görülür.
Tundra İklimi
Tundra İkliminin Özellikleri
-
Yazlar çok kısa ve serin geçer. Yaz sıcaklığı 10°C’nin
üstüne çıkmaz.
-
Yıllık yağış miktarı 250 mm civarındadır.
-
Kışlar çok soğuk ve uzun geçer.
-
Toprak kış aylarında donmuş haldedir.
-
Yaz aylarında toprağın üst kısımlarında çözülmeler görülür ve
bataklıklar oluşur.
Tundra İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Düşük sıcaklığa ve kuraklığa uyum sağlamış olan kısa boylu çalılar, otlar
ve yosunlardır.
Bu bitki örtüsüne tundra adı verilir.
Tundra İkliminin Görüldüğü Yerler
60°-70° enlemleri arasında,
Asya’da,
Avrupa’da,
Kanada’nın kuzey kısımlarında,
Güney Amerika’nın güney kısımlarında görülür.
Kutup İklimi
Kutup İkliminin Özellikleri
Sıcaklık yıl boyunca 0°C’nin altındadır.
Sıcaklığın düşük olması buharlaşmayı engellediği için yağış az ve kar
biçimindedir.
Sürekli donmuş halde olan toprak kar ve buz ile kaplıdır.
Kutup İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Toprak , sürekli kar ve buz örtüsü ile kaplı olduğu için bitki örtüsünden
söz edilemez.
Kutup İkliminin Görüldüğü Yerler
Kutuplar çevresinde,
Grönland’da,
Antartika’da görülür.
Türkiye’de İklim ve Doğal Bitki Örtüsü
Türkiye’de Görülen İklim Tipleri
Türkiye, matematik ve özel konumu nedeniyle çeşitli iklim tiplerinin
görüldüğü bir ülkedir. Türkiye’de, çevresindeki denizlerin, kara
kütlelerinin, basınç merkezlerinin, enlemin ve yeryüzü şekillerinin
etkisiyle 3 ana iklim tipi belirmiştir. Ana iklim tipleri arasında her iki
iklim tipinin de özelliğini taşıyan
geçiş iklimleri görülür.
Karadeniz İklimi
Karadeniz İkliminin Özellikleri
Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesimlerinde görülür.
Her mevsim yağışlıdır. En çok yağış sonbahar ile kış aylarında düşer.
Türkiye’de görülen iklimler içinde yıllık yağış miktarı en fazla
olandır.
Yazlar serin ve yağışlı, kışlar ılık ve yağışlı geçer.
Yıllık sıcaklık farkı azdır.
Bulutluluk oranı yüksek, güneşli gün sayısı azdır.
Karadeniz iklimi yer şekillerinin farklılığı nedeniyle 3 alt tipe
ayrılmıştır.
UYARI : Karadeniz iklimi sıcaklık ve nem koşulları bakımından
okyanusal iklime benzer. Bu iklim tipinde
yağış miktarı dağların konumuna ve yükseltilerine bağlı olarak farklılık
gösterir.
Doğu Karadeniz Tipi
Dağların kıyıdan hemen sonra yükselmesi, uzanış yönleri ve bunların yağış
getiren rüzgarlara dönük olması gibi etkenlerden dolayı Türkiye’nin ve
bölgenin en yağışlı bölümüdür.
Yıllık sıcaklık ortalaması : 14°C - 15°C
Ocak ayı sıcaklık ortalaması : 7°C
Temmuz ayı sıcaklık ortalaması : 23°C
Yıllık yağış miktarı 1500-2500 mm
Orta Karadeniz Tipi
Bu bölümde dağlar kıyıdan uzaklaştığı ve yükseltileri azaldığı için
yıllık yağış miktarı azalmıştır.
Yıllık sıcaklık farkları azdır.
Yıllık sıcaklık ortalaması : 14°C - 15°C
Ocak ayı sıcaklık ortalaması : 7°C
Temmuz ayı sıcaklık ortalaması : 23°C
Yıllık yağış miktarı : 700 – 900 mm
Batı Karadeniz Tipi
Yaz ve kış sıcaklıkları Orta ve Doğu Karadeniz tipine göre biraz daha
düşüktür.
Yıllık yağış miktarı, Orta Karadeniz’dekinden daha azdır.
Kar yağışı ile don olayı Doğu ve Orta Karadeniz’e göre daha sık
görülür.
Yıllık sıcaklık ortalaması : 13°C - 14°C
Ocak ayı sıcaklık ortalaması : 5°C
Temmuz ayı sıcaklık ortalaması : 21°C
Yıllık yağış miktarı : 1000-1500 mm
Karadeniz İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Sıcaklık ve yağış koşulları gür ormanların ve
ormanaltı florasının gelişmesini sağlamıştır.
Ancak Orta Karadeniz Bölümü’nde yıllık yağış miktarının azalmasına bağlı
olarak orman örtüsü zayıflar.
Karadeniz Bölgesi Bitki Katları
Geniş yapraklı ağaçlardan oluşan orman
Geniş ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan orman
İğne yapraklı ağaçlardan oluşan orman
Alpin çayırlar
Akdeniz İklimi
Akdeniz İkliminin Özellikleri
Yazları sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer.
Kar yağışı ve don olayı ender görülür.
En yağışlı mevsim kış, en kurak mevsim yazdır.
Yaz kuraklığı belirgindir.
Akdeniz iklimi sıcaklık ortalamaları farklı olduğu için 2 tipe
ayrılır.
UYARI : Akdeniz ikliminin etki alanı Akdeniz Bölgesi’nde
Toros Dağları’nın varlığı nedeniyle dar, Ege
Bölgesi’nde ise dağların kıyıya dik uzanması nedeniyle geniştir.
Asıl Akdeniz Tipi
Akdeniz ve Ege kıyılarında görülür.
Dağların kıyıdan hemen sonra yükseldiği yerlerde yağış miktarı artar.
Kış sıcaklığının en yüksek olduğu yerler Akdeniz kıyılarıdır.
Yıllık sıcaklık ortalaması : 18°C - 19°C
Ocak ayı sıcaklık ortalaması : 8°C - 9°C
Temmuz ayı sıcaklık ortalaması : 28°C - 30°C
Yıllık yağış miktarı : 750 – 1000 mm
Bozulmuş Akdeniz Tipi (Marmara Tipi)
Gelibolu Yarımadası ile Güney Marmara kıyılarında daha yaygın olan bu
iklim tipi, Trakya’nın büyük bir bölümünde de görülür.
Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında
geçiş özelliği gösterir.
Enlem farkı nedeniyle sıcaklık ortalamaları Asıl Akdeniz tipine göre
düşüktür.
Kar yağışı ve don olayı Asıl Akdeniz tipine göre daha sık görülür.
Yıllık sıcaklık ortalaması : 12°C - 15°C
Ocak ayı sıcaklık ortalaması : 5°C - 6°C
Temmuz ayı sıcaklık ortalaması : 24°C
Yıllık yağış miktarı : 600 – 800 mm
UYARI : Akdeniz İkliminin Marmara tipinde sıcaklıkların daha düşük
olması, enlem farkı ve kuzeyden gelen rüzgarların etkisiyle açıklanır,
Karadeniz ikliminin etkisiyle yaz yağışlarında artış görülür.
Akdeniz İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Kısa, bodur ağaç ve çalılardan oluşan makilerdir. Maki bütün yıl boyunca
yeşil kalır.
Makilerin yükselti sınırı enlemin etkisine bağlı olarak değişir.
Akdeniz’de 700 – 800 m
Ege’de 400 – 500 m
Güney Marmara’da ise 250 – 300 m’dir.
Karasal İklim
Karasal İklimin Özellikleri
Kuzey Anadolu ve Toros Dağları denizel
etkilerin iç bölgelere girmesini zorlaştırdığı için iç kesimlerde iklim
karasallaşmıştır.
Yıllık yağış miktarı az, sıcaklık farkları belirgindir.
Karasal iklim, enlem ve yükselti farkı nedeniyle 3 tipe ayrılır:
UYARI : Karasal iklimde yaz kuraklığının görülmesi, Akdeniz yağış
rejiminin etkili olduğunu gösterir.
İç Anadolu Tipi
İç Anadolu, İç Batı Anadolu, Göller Yöresi ve Ergene Havzası’nda
görülür.
Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer.
En yağışlı mevsim ilkbahardır.
Yıllık sıcaklık ortalaması : 10°C - 12°C
Ocak ayı sıcaklık ortalaması : 2°C - 4°C
Temmuz ayı sıcaklık ortalaması : 25°C
Yıllık yağış miktarı : 250 – 500 mm
Güneydoğu Anadolu Tipi
Türkiye’nin en sıcak iklim bölgesidir.
Yazlar çok sıcak, kurak ve uzun, kışlar ılık, yer
yer soğuk ve kısa geçer.
Yaz kuraklığının en belirgin olduğu bölgedir.
Bölgenin batısında kış yağışları, doğusunda ilkbahar yağışları
belirgindir.
Yıllık sıcaklık ortalaması : 15°C – 19°C
Ocak ayı sıcaklık ortalaması : 1°C - 2°C
Temmuz ayı sıcaklık ortalaması :30°C den yüksek
Yıllık yağış miktarı : 400 – 700 mm
Doğu Anadolu Tipi (Yazın Yağışlı Tip)
Bölgenin yüksek bölümlerinde karasal iklim özellikleri daha
belirgindir.
Kışlar çok soğuk, karlı ve uzun, yazlar serin, yağışlı ve kısa geçer.
En yağışlı mevsimler, yaz ve ilkbahardır.
Kar yağışı ve don olayı çok sık görülür.
Yükseltinin etkisiyle kar yağışı diğer bölgelere göre erken başlar.
Yıllık sıcaklık ortalaması : 3°C - 6°C
Ocak ayı sıcaklık ortalaması : -12°C’den
düşük
Temmuz ayı sıcaklık ortalaması :21°C - 22°C
Yıllık yağış miktarı : 400 – 600 mm
Doğu Anadolu Tipi (Yazları Kurak Tip)
Bölgenin Çukurda kalan alanlarında (Yukarı Fırat, Orta ve Yukarı Murat
Bölümleri) kış sıcaklığı biraz daha yüksektir. Ancak İç Anadolu ve
Güneydoğu Anadolu tipine göre kışlar sert geçer.
İlkbahar yağışları belirgindir.
Yazlar daha sıcak ve kurak geçer.
Bu iklim tipi yükseltisi düşük çöküntü ovalarında ve akarsularca derin
yarılmış vadi tabanlarında görülür.
Yıllık sıcaklık ortalaması : 12°C – 12°C
Ocak ayı sıcaklık ortalaması : -8°C
Temmuz ayı sıcaklık ortalaması :25°C den yüksek
Yıllık yağış miktarı : 300 – 500 mm
Karasal İklimin Doğal Bitki Örtüsü
İlkbahar yağışlarıyla yeşeren, yaz kuraklığı ile fazla boy atmadan
sararan ve step (bozkır) adı verilen bitki örtüsü geniş yer kaplar. Step
alanlarının bir bölümü antropojendir.
Yüksek yerlerde yer yer iğne yapraklı
ağaçlardan oluşan ormanlar bulunur. Dağ doruklarına yakın yerlerde düşük
sıcaklık nedeniyle dağ çayırları yer alır.
Antropojen Step (Bozkır) : Ağaçların
tahrip edildiği alanlarda gelişen steplere
antropojen step (bozkır) adı verilir.
İklimin İnsan ve Çevre Üzerindeki Etkileri
İnsanların yaşantısını, ekonomik etkinliklerini belirleyen en önemli
etken iklimdir.
İklimin Doğal Bitki Örtüsüne Etkisi
Bir bölgede ormanın bulunması, alt ve üst sınırının belirlenmesi doğrudan
iklimin kontrolü altındadır. Ormanın yataydaki (enleme bağlı) ve dikeydeki
(yükseltiye bağlı) üst sınırını sıcaklık belirler. Yağış ise orman
örtüsünün alt sınırını belirleyen önemli bir iklim elemanıdır. Ayrıca
yağış miktarı ormanın yoğunluğu üzerinde etkindir. Bir yerde bitki
örtüsündeki çeşitlilik de iklim elemanlarına bağlıdır.
İklimin Tarım Koşullarına Etkisi
Bir bölgenin sıcaklık ve nem koşulları tarım ürünlerini, sulamaya duyulan
gereksinimi etkilemektedir.Yaz kuraklığının belirgin olduğu bir yerde
sulamaya duyulan gereksinim fazladır. Buna kuraklık sınırı denir.
Tarımsal etkinlikleri sınırlandıran diğer bir etken de düşük
sıcaklıktır.
Sıcaklık kutuplara doğru ve yükseklere çıkıldıkça düşer. Belli bir yerden
sonra tarımsal etkinlik sona erer. Ancak, bazı ürünler düşük sıcaklığa
daha dayanıklı olduğundan tarım alanları kutuplara daha yakındır.
UYARI : Tarımın yükselti sınırı, tropikal kuşakta 4000 m, Türkiye’de 2000
m civarındadır.
İklimin Toprak Oluşumuna Etkisi
Bir bölgedeki toprağın türü, oluşum süresi ve derinliği iklimle yakından
ilişkilidir. Değişik iklim bölgelerindeki topraklar birbirinden farklıdır.
Örneğin nemli bir bölgede yağışlar ve yüzey suları ile toprağın içindeki
kireç ve mineraller yıkanır. Çöllerde ise yağış azlığı nedeniyle
topraktaki yıkanma minimum düzeydedir.
İklimin Kara ve Deniz Sularına Etkisi
İklimin, karalardaki suların oluşumu ve özellikleri üzerinde önemli
etkisi vardır. Akarsular, göller, yer altı suları ve kaynaklardan oluşan
kara sularının fiziksel ve kimyasal özellikleri ile su potansiyelleri
iklimle yakından ilişkilidir. İklim, akıntılar, denizlerin su sıcaklığı ve
tuzluluk oranı üzerinde de etkilidir.
İklimin Yer şekillerine Etkisi
Bir bölgede etkili olan dış güçler (akarsular, buzullar, rüzgarlar)
bölgenin iklim koşullarına bağlı olarak değişir.
Örneğin Türkiye’de akarsuların oluşturduğu yer şekilleri yaygınken,
İsveç, Norveç gibi soğuk enlemlerdeki ülkelerde buzul şekilleri yaygın
olarak görülmektedir.
İklimin Nüfus ve Yerleşmeler Üzerine Etkisi
Yeryüzünde nüfusun dağılışı büyük ölçüde iklimin kontrolü altındadır.
Nüfusun yatay dağılışı incelendiğinde, nüfusun yoğun olduğu ülkelerin Orta
Kuşak’ta toplandığı görülür. Buna karşın sıcak ve kurak çöller ile
kutuplarda nüfus yok denecek kadar azdır. Yerleşmelerin dikey dağılışı ise
yükseltiye ve denize olan uzaklığa bağlıdır. Ayrıca nüfusa bağlı olarak
yerleşmelerin yoğunluğu ve büyüklüğü de iklimle ilişkilidir.
İklimin Konut Tiplerine Etkisi
Bir yerin iklim koşulları ile konut tipleri ve yapı malzemesi arasında
yakın bir ilişki vardır. Örneğin kar yağışının etkin olduğu yerlerde evler
dik çatı yapılırken, sıcak ve kurak iklim koşullarının etkin olduğu
yerlerde kalın duvarlı, küçük pencereli ve düz çatılı yapılır. Kent
yerleşmelerinde ise yapılaşma, iklim koşullarından bağımsızdır.
İklimin Turizme Etkisi
Yıl boyunca sıcaklık koşullarının uygun olduğu kıyı bölgeleri deniz
turizminin geliştiği yerlerdir. Örneğin Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde
deniz turizmi çok gelişmiştir.
Ayrıca yüksek dağlarda ve yüksek enlemlerdeki kar yağışına bağlı olarak
yapılan kış turizmi de iklimin kontrolü altında gelişmiştir.
UYARI : İklim özellikleri benzer bölgelerde;
doğal bitki örtüsü,
tarımsal etkinlikler,
akarsu rejimleri,
konut tipleri ve yapı malzemesi,
turizm etkinlikleri,
insanların gereksinimleri (giyim beslenme) benzer özellikler
gösterir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder